ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC ...

 

 

 

 

ISSN (Online) 2812-9636

INSTITUCIJA:
ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC

GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK:
Dr Jasmina Nikolić, direktorka Istorijskog arhiva Požarevac

AUTOR I UREDNIK PORTALA:
Dr Jasmina Nikolić

TEHNIČKI UREDNIK:
Aleksandra Bogdanović

 

AUTORI:
Dr Jasmina Nikolić
Dr Dragana Miloradović
Nataša Milošević Dulić
MIrjana Stepanović

POČETAK
1.10.2021.

STATUS:
U toku
___________________________

KONTAKT PODACI:
ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC
DR VOJE DULIĆA 10
12000 POŽAREVAC
REPUBLIKA SRBIJA
www.arhivpozarevac.org.rs
info@arhivpozarevac.org.rs
+381.12.523.082

 

ARHIVALIJA MESECA – JUL 2023.

 

  

Žetva u plodnoj stiškoj ravnici 1916. godine

 

Plodna stiška ravnica oduvek je bila blagorodna prema svojim žiteljima. Žeteocima je pružala bogatu nagradu za uloženi trud u obradi zemljišta i gajenju žita, Stižanima berićet godišnjeg prinosa, bogatu trpezu i sigurnost koja se pretače i za druge potrebe. Mnogobrojni mlinovi i vodenični točkovi vazda su bili zauzeti meljavom zrna, a ujam presipao džepove njihovih vlasnika. Svečarske trpeze uvek su bile ukrašene ritualnim zlatnim hlebom i hlepčićima, jer se belo brašno čuvalo za svečane i posebne prilike.

A onda su došle godine nemaštine - dažd sa neba ili preobilan ili surovo skroman - i dažd sa zemlje u liku okupatora Srbije. Prvi svetski rat, Veliki po žrtvama, surovosti do tada neviđenih razmera, obrušio se i na plodni Stig.

Okupiranu zemlju gazila je austrougarska i nemačka čizma, a da zlo može biti i veće potvrdilo se 2. januara 1916. kada je austrougarsku odnosno nemačku vlast u istočnom delu Kraljevine Srbije smenila bugarska, podelivši zemlju na dva dela, tako da je Vojno-inspekcijskoj oblasti Velika Morava, kojoj je sedište  bilo u Nišu, pripalo šest okruga: požarevački, negotinski, zaječarski, ćuprijski, niški, vranjski i pirotski srez. Bugari su pokazali svoju tamnu, najtamniju stranu. Uz ogromne ljudske žrtve – stravična mučenja, ubijanja, interniranja, prisile - pljačkali su sve što su mogli da odnesu u Bugarsku - i bakar sa krova crkve i pod iz imućnijih kuća, svaki deo mobilijara i pokućstva, haljine, odeću, i, naravno, hranu.

Zabeleženo je da je početkom rata kilogram pšeničnog brašna koštao 1 dinar, mesa 2 dinara. Propisana stalna mesečna pomoć za jedno lice sastojala se od pet kilograma brašna i devet kilograma krompira.  Za Božić 1916. mast je koštala 12 dinara, zejtin 16, orasi 5, bivolje ili konjsko meso 10, a slanina 20 dinara. Od novembra 1917. određen je novi dnevni obrok - „200 grama kukuruznog brašna ili 300 grama kukuruzog hleba dnevno za odrasla lica i 120 grama kukuruznog brašna ili 180 grama kukuruznog hleba za decu.“
(Prema: B. Mladenović, Rat i privatnost: Prvi svetski rat, u: „Privatni život kod Srba u dvadesetom veku“, Klio, Beograd, 2007, 786-787; J. Miodragović, Tragični dani Srbije, Beograd, 1921, str. 86; D. Miloradović, Tri teške ratne požarevačke godine, u: „Srbija i Braničevo u Velikom ratu 1914-1918.“, IAP, 2014, 229-256)

Pri žetvi bugarski vojnici budno su pazili na svako žitno zrno. O tome svedoči i zabeležena fotografija sa vršidbe u selu Kasidol  jula 1916. godine. Neponovilo se!

 

Fotografija:
Bugarski vojnici u Kasidolu kod vršalice Dragutina Stevića, 1916, Istorijski arhiv Požarevac, Zbirka digitalnih medija

Odabrala: dr Dragana Miloradović, arhivski savetnik